Jalan Tol Cikopo-Palimanan (Cipali), jalan tol sulung PLUS Expressways di Indonesia / Cikopo-Palimanan (Cipali) Toll Road, PLUS Expressways' first toll road in Indonesia

Salam sejahtera,

Pada 13 Jun 2015, Presiden Indonesia, Presiden Joko Widodo (aka Jokowi) merasmikan jalan tol terpanjang di Indonesia iaitu Jalan Tol Cikopo-Palimanan, atau lebih dikenali sebagai Jalan Tol Cipali. Lebuh raya ekspres sepanjang 116 km ini mula dibina pada tahun 2011 dan siap pada tahun ini. Syarikat konsesi yang mengendalikan lebuh raya ini ialah PT Lintas Marga Sedaya, yang terhasil daripada usaha sama antara PLUS Expressways International (memegang 55% saham) dan PT Baskhara Upaya Sedaya (memegang 45% saham), dengan kos pelaburan Rp13.779 trilion (lebih kurang RM3.9 bilion).

Jalan Tol Cikopo-Palimanan ini sebenarnya merupakan sebahagian kecil daripada rangkaian lebuh raya ekspres yang dikenali sebagai Jalan Tol Trans Jawa. Jalan Tol Trans Jawa dibangunkan bagi mengurangkan kesesakan di Jalur Pantura (Jalan Nasional Indonesia 1), jalan raya paling sibuk di Indonesia. Meskipun Indonesia lebih dahulu membina lebuh raya ekspres daripada Malaysia, namun kadar pertumbuhan rangkaian lebuh raya ekspres di sana sangat perlahan; industri jalan tol di sana hanya menjadi rancak semasa zaman Presiden Susilo Bambang Yudhoyono yang mahu membina lebih banyak jalan tol sebagai pemangkin bagi menarik pelaburan asing di Indonesia.

Terdapat 7 persimpangan bertingkat (simpang susun) di sepanjang Jalan Tol Cipali ini, iaitu:-

1. Cikampek / Cikopo (KM77) - penghujung Jalan Tol Jakarta-Cikampek dan juga permulaan bagi Jalan Tol Cikopo-Palimanan
2. Kalijati (KM106)
3. Subang (KM116)
4. Cikedung (KM148)
5. Kertajati (KM165)
6. Sumberjaya (KM180)
7. Palimanan (KM163) - penamat Jalan Tol Cikopo-Palimanan dan permulaan bagi Jalan Tol Palimanan-Kanci

Jalan Tol Cipali tamat betul-betul di Simpang Susun Palimanan, di mana Jalan Tol Cipali berterusan sebagai Jalan Tol Palimanan-Kanci (Palikanci) kendalian PT Jasa Marga, syarikat konsesi lebuh raya ekspres terbesar di Indonesia.

Sementara itu, terdapat empat pasang hentian rehat dan rawat (lapan buah kesemuanya), yang mana ia terbahagi kepada dua jenis iaitu Jenis A dan Jenis B. Lazimnya, Jenis A lebih besar serta dilengkapi stesen minyak, manakala hentian rehat Jenis B pula lebih kecil dan tiada stesen minyak. Hentian rehat dibina secara berselang-seli antara satu sama lain (bermula dengan Jenis A dahulu, kemudiannya Jenis B, kembali semula kepada Jenis A, dsb.).

Ada cerita di sebalik penamaan Jalan Tol Cikopo-Palimanan ini. Asalnya, nama asal bagi projek lebuh raya ini ialah Jalan Tol Cikampek-Palimanan, tetapi Bupati Kabupaten Purwakarta, Bapak Dedi Mulyadi, menentang keras penamaan tersebut kerana jalan tol ini bermula di Cikopo yang memang di dalam kawasan Kabupaten Purwakarta. Sementara itu pula, Cikampek sebenarnya berada dalam kawasan Kabupaten Karawang. Disebabkan itulah Bapak Dedi memprotes penggunaan nama asal projek tersebut kerana tidak mahu mengulangi kesalahan sama seperti projek Jalan Tol Jakarta-Cikampek sebelum ini, yang mana lebuh raya tersebut sebenarnya berakhir di Cikopo dan bukannya Cikampek.

Jalan Tol Cipali juga merupakan salah satu daripada jalan tol generasi baharu yang menggunakan fon tulisan jenis Clearview. Jalan-jalan tol terdahulu di Indonesia pula menggunakan fon jenis FHWA Gothic, fon jenis sama seperti pada papan tanda jalan persekutuan dan negeri di Malaysia. Ia susulan rancangan kerajaan Indonesia untuk beralih kepada penggunaan fon Clearview sebagai fon piawaian terbaharu bagi papan tanda jalan tol. Namun, atas sebab yang tidak diketahui, tulisan pada papan tanda gantri di Persimpangan Kalijati pula tidak mematuhi piawaian baru mahupun lama, apabila ia menggunakan jenis fon yang terlalu kurus dan sukar untuk dilihat dari jauh pada waktu malam.

Jalan Tol Cikopo-Palimanan ini dibina sebagai lebuh raya kembar dengan 2 lorong bagi setiap hala (4 lorong kesemuanya). Keadaan permukaan jalan di sepanjang lebuh raya ini sangat bagus lagi mulus. Jajaran permulaan menggunakan turapan konkrit, diikuti turapan aspal pada jajaran pertengahan, dan jajaran terakhir pula kembali menggunakan turapan konkrit. Pembahaginya pula lebar tanpa penggunaan pengadang keluli (kecuali bagi melindungi lampu jalan) mahupun tembok Jersey, mengingatkan saya kepada jajaran Lebuhraya Utara-Selatan E2 dari Senawang ke Ayer Keroh semasa ia belum dinaik taraf kepada 6 lorong sekarang. Pembahagi yang begitu lebar di sepanjang Jalan Tol Cipali ini memudahkan kerja-kerja naik taraf kepada 6 lorong pada masa akan datang.

Mengenai sistem tol yang diguna pakai pula, Jalan Tol Cikopo-Palimanan ini menggunakan sistem tol tertutup, dengan dua plaza tol utama di setiap hujung lebuh raya, iaitu Gerbang Tol Cikopo dan Gerbang Tol Palimanan. Ada juga pengguna jalan raya di Indonesia yang begitu peka akan reka bentuk plaza tol serta paparan kadar tol yang betul-betul menampilkan aura Malaysia - malah, paparan kadar tol yang digunakan pula 100% sama seperti di Lebuhraya Utara-Selatan E1 dan E2.

Namun, satu perkara yang amat saya tidak senangi akan lebuh raya ini ialah had lajunya (batas kecepatan) yang terlalu rendah. Keadaan Jalan Tol Cipali ini sangat bagus, begitu lurus dan beraspal mulus, tetapi had laju yang dikenakan di situ pula terlalu perlahan dan tidak setimpal langsung. Dengan had laju maksimum 80 km/j dan minimum 60 km/j, sudah tentulah sesiapa sahaja akan jadi mengantuk disebabkan kesan hipnosis lebuh raya yang semakin ketara apabila had laju terlalu rendah dikenakan. Dalam masa hanya seminggu sahaja sejak ia dibuka, sudah 15 nahas jalan raya dicatatkan di sepanjang Jalan Tol Cipali sehingga mengakibatkan 3 orang terkorban - kesemuanya berpunca daripada hipnosis lebuh raya yang terhasil akibat had laju yang terlalu rendah. Justeru, PT Lintas Marga Sedaya sepatutnya menaikkan had laju Jalan Tol Cipali ini kepada had laju maksimum 100 km/j (minimum 80 km/j) - itu pun masih boleh dianggap terlalu perlahan bagi konteks Malaysia.

Apa pun, syabas saya ucapkan kepada PLUS Expressways International kerana telah berjaya mengharumkan nama Malaysia dalam industri lebuh raya ekspres global. Selain PLUS, MTD juga turut diberi kepercayaan bagi memegang konsesi Lebuhraya Selatan Luzon (SLEX) di Filipina. Pencapaian tersebut adalah bukti ketara bagaimana pengalaman mengendalikan lebuh raya ekspres terpanjang di Malaysia boleh menyebabkan PLUS diberi kepercayaan bagi mengendalikan lebuh raya ekspres di luar negara.

Sedikit-sebanyak perkara yang anda perlu tahu tentang jalan tol Indonesia

1. Indonesia merupakan negara bekas jajahan Belanda, sebuah negara yang mengamalkan pemanduan di sebelah kanan dan pemandu kenderaan duduk di kerusi hadapan kiri (LHD). Ironinya, Indonesia memandu di sebelah kiri dan pemandunya duduk di kerusi hadapan kanan (RHD).
2. Indonesia membina lebuh raya ekspres pertama mereka, Jalan Tol Jagorawi, lebih awal daripada Malaysia membina Lebuhraya Persekutuan FT2 (1973 vs 1974), tetapi Lebuhraya Persekutuan FT2 pula siap lebih awal (1977 vs 1978).
3. Asalnya, Jalan Tol Jagorawi dirancang untuk dijadikan lebuh raya ekspres percuma, tetapi kerajaan Indonesia memutuskan untuk menjadikan Jagorawi sebagai lebuh raya tol hanya 2 minggu sebelum pembukaannya, bagi membolehkan lebuh raya tersebut dibiayai secara autonomi tanpa membebankan kewangan kerajaan.
4. Kebanyakan jalan tol Indonesia terletak di Pulau Jawa, tetapi Jalan Tol Belmera sepanjang 34 km di kota Medan merupakan jalan tol pertama dibina di luar Pulau Jawa. Ia dibuka pada lalu lintas pada tahun 1986.
5. Had laju maksimum lebuh raya ekspres di Indonesia ialah 100 km/j. Indonesia juga menguatkuasakan had laju minimum iaitu 20 km/j lebih rendah daripada had laju maksimum.
6. Semua jenis motosikal, daripada sekecil-kecil Honda Cub sehingga kepada sebesar-besar superbike, tidak dibenarkan untuk menggunakan jalan tol. Namun di Jakarta, Jalan Tol Lingkar Dalam Jakarta memberi kelonggaran kepada motosikal untuk menggunakan lorong-lorong tempatan di sepanjang laluannya. Sementara itu, Jalan Tol Bali Mandara merupakan lebuh raya ekspres pertama di Indonesia yang menyediakan lorong motosikal khusus.
7. Setakat ini tiada sistem kod laluan khusus untuk jalan tol Indonesia. Namun, kebanyakan jalan tol di Indonesia menggunakan kependekan dan gabungan suku kata bagi mencipta nama baharu bagi jalan tol tersebut (contoh: Jalan Tol Jagorawi = Jakarta-Bogor-Ciawi).

Jalan Tol Cikopo-Palimanan bermula dari Simpang Susun Cikopo di KM77






Pengadang keluli hanya sekadar berfungsi untuk melindungi tiang lampu sahaja






Gerbang Tol Cikopo






Salah satu hentian rehat yang masih belum dibuka






Simpang Susun Kalijati - jenis fon yang digunakan terlalu kurus dan tidak mematuhi piawaian






Lebuh raya ini baru sahaja dibuka tetapi sudah ada stesen minyak. Di Malaysia pula kena tunggu lama barulah ada stesen minyak yang dibuka






Subang ini berada di Indonesia dan bukannya di Malaysia






Jajaran pertengahan Jalan Tol Cipali menggunakan turapan aspal






Simpang Susun Cikedung






Simpang Susun Kertajati






Jajaran terakhir kembali menggunakan turapan konkrit






Simpang Susun Sumber Jaya ini masih belum siap - papan tanda gantri dan rerama masih tidak dipasang






Kualiti turapan sangat bagus, tetapi had lajunya pula terlalu perlahan






Jajaran mendaki bukit di Bukit Salam






Lori pikap ronda di Jalan Tol Cikopo-Palimanan






Plaza Tol Palimanan bermaksud sudah hampir tiba ke penamat lebuh raya






Penamat bagi Jalan Tol Cipali di Simpang Susun Palimanan






Jalan Tol Cipali sudah tamat - ia kini berterusan sebagai Jalan Tol Palikanci

(Semua kredit gambar: Adriansyah Yassin)