Memahami sistem pengezonan kod Jalan Negeri Sabah / Understanding the Sabah State Route code zoning system

Salam sejahtera,

 

Jika anda pertama kali bertandang ke Sabah, anda pasti menemui dua perkara yang sangat unik di Sabah, iaitu sistem nombor plat kenderaannya serta sistem kod jalan negerinya. Namun, untuk entri kali ini, saya bawakan kepada anda hasil kajian saya mengenai kod Jalan Negeri Sabah yang saya himpunkan khas untuk anda.

 

Sedikit mengenai sistem jalan raya di Sabah dan Sarawak. Semasa pembentukan Malaysia, rangkaian jalan raya di Sabah dan Sarawak boleh dikatakan sangat terhad kepada jalan-jalan bandar utama sahaja, sekaligus membawa kepada bermulanya projek Lebuhraya Pan Borneo AH150. Di Sabah misalnya, jaringan jalan raya lebih tertumpu di kawasan pantai barat yang lebih maju; kawasan pedalaman lebih banyak bergantung kepada pengangkutan sungai manakala bandar-bandar utama di pantai timur pula hanya boleh dihubungi melalui kapal laut. Semasa zaman penjajah, memang ada kereta-kereta yang dibawa masuk ke Sabah dan Sarawak, tetapi ia hanya mampu dimiliki oleh para pegawai tinggi penjajah serta pemilik-pemilik ladang berbangsa British. Memandangkan kereta-kereta yang dibawa masuk itu hampir kesemuanya diimport dari Britain dari jenis pandu kanan, maka sistem jalan raya di Sabah dan Sarawak sama sahaja seperti di Semenanjung.

 

Tidak seperti Sarawak, Sabah membangunkan sistem kod laluan tersendiri semasa rangkaian jalan rayanya masih dalam peringkat pembinaan lagi. Justeru, Sabah mengguna pakai sistem pengezonan kod laluan seperti yang digunakan di Britain. Terdapat enam batang jalan raya primer utama, yang mana kesemuanya sudah pun diwartakan sebagai Jalan Persekutuan pada tahun 1996:-

1. Jalan A1 - Jalan Kota Kinabalu-Tamparuli-Kota Belud-Kudat, termasuklah Jalan Lama Tamparuli-Kota Belud (ingat, bukan Jalan Berungis-Tuaran FT503). Juga harus diingat bahawa Jalan Lintas dan Jalan Tuaran Bypass bukanlah sebahagian jalan A1. Kini jalan A1 diwartakan semula sebagai sebahagian Jalan Persekutuan 1 bagi jajaran utara.
2. Jalan A2 - Jalan Kota Kinabalu-Papar-Sindumin, termasuklah Jalan Putatan, Jalan Lama Kota Kinabalu-Sandakan (ingat, bukan Jalan Pengalat-Lok Kawi A25) dan Lebuhraya Papar-Sindumin. Kini jalan A2 diwartakan semula sebagai sebahagian Jalan Persekutuan 1 bagi jajaran selatan.
3. Jalan A3 - Jalan Kota Kinabalu-Tambunan-Keningau-Tenom. Kini jalan A3 diwartakan semula sebagai Jalan Persekutuan 500.
4. Jalan A4 - Jalan Kota Kinabalu-Sandakan. Kini jalan A4 diwartakan semula sebagai Jalan Persekutuan 22.
5. Jalan A5 - Jalan Sandakan-Tawau. Kini jalan A5 diwartakan semula sebagai Jalan Persekutuan 13.
6. Jalan A7 - Jalan Beaufort-Menumbok. Kini jalan A7 diwartakan semula sebagai Jalan Persekutuan 502.

 

Untuk pengetahuan anda, kod laluan Jalan Negeri Sabah boleh ditulis sama ada bermula dengan huruf SA, A mahupun R. Misalnya, Jalan Balung-Semporna SA51 boleh juga ditulis sebagai A51 mahupun R51.

 

Dalam sistem pengezonan kod Jalan Negeri Sabah, jalan-jalan negeri merupakan jalan cabang kepada laluan-laluan primer yang telah saya senaraikan di atas. Berikut merupakan zon-zon bagi Jalan Negeri Sabah:-

1. Zon 1 - merangkumi bahagian utara pantai barat dari Kota Kinabalu sehingga ke Kudat. Contoh jalan negeri dalam Zon 1 ialah Lebuhraya Sapi Nangoh R12.
2. Zon 2 - merangkumi bahagian selatan pantai barat dari Kota Kinabalu sehingga ke Sindumin. Contoh jalan negeri dalam Zon 2 ialah Jalan Pengalat-Lok Kawi A25.
3. Zon 3 - merangkumi bahagian pedalaman dari Kota Kinabalu sehingga ke Tenom. Contoh jalan negeri dalam Zon 3 ialah Jalan Tenom-Kuala Tomani SA33.
4. Zon 4 - merangkumi bahagian timur-barat antara Tamparuli dengan Sandakan. Contoh jalan negeri dalam Zon 4 ialah Jalan Beluran A41.
5. Zon 5 - merangkumi bahagian pantai timur Sabah dari Sandakan sehingga ke Tawau. Contoh jalan negeri dalam Zon 5 ialah Jalan Balung-Semporna SA51 dan Jalan Kunak SA54.
6. Zon 7 - merangkumi bahagian dari Beaufort sehingga ke Menumbok. Contoh jalan negeri dalam Zon 7 ialah Jalan Kayul-Kuala Penyu SA71.

 

Jalan Persekutuan 1 dari Kudat ke Kota Kinabalu boleh juga ditulis sebagai R1




Jalan Beluran A41 merupakan salah satu contoh Jalan Negeri Sabah dalam Zon 4 (Timur-Barat)




Jalan Pengalat-Lok Kawi A25 merupakan contoh Jalan Negeri Sabah dalam Zon 2 (Pantai Barat Selatan)




Kod laluan lama bagi Jalan Sandakan Lahad Datu FT13 (dahulunya A5) dan Jalan Kota Kinabalu-Sandakan FT22 (dahulunya A4), bersama-sama dua contoh Jalan Negeri Sabah dalam Zon 5 (Pantai Timur) iaitu Jalan Kunak A54 dan Jalan Balung-Semporna A51
(Kredit gambar: Puadede.com)

 

 

Kini, sejak keenam-enam jalan raya primer utama, bersama-sama beberapa batang lagi jalan raya di Sabah, diwartakan sebagai Jalan Persekutuan, penggunaan kod laluan negeri Sabah sudah kurang diamalkan walaupun oleh Jabatan Kerja Raya (JKR) sendiri. Ia dibuktikan sendiri melalui laporan kerosakan atau penutupan jalan di Sabah akibat banjir dan tanah runtuh - tatkala semua jalan persekutuan di seluruh negara termasuk Sabah serta jalan-jalan negeri kecuali di Sabah dilaporkan berserta kod laluan masing-masing, kod laluan tidak pula digunakan bagi jalan-jalan negeri Sabah yang ditutup ataupun mengalami tanah runtuh. Amat merugikan sekiranya sistem pengezonan kod laluan negeri Sabah yang unik lagi sistematik ini dibiarkan dan seterusnya dilupakan sebegitu sahaja tanpa usaha penyeragaman dan kemas kini pangkalan data Jalan Negeri Sabah, kerana sistem pengezonan sebegini merupakan satu contoh terbaik dalam merancang pewartaan jalan negeri.