Sejarah Lebuhraya Lahad Datu-Tawau FT13 / Lahad Datu-Tawau Highway FT13 history

Persimpangan Tawau/Semporna pada tahun 1967
(Kredit kepada: Darkis)




Persimpangan yang sama pada waktu sekarang - siap berturap dan dijadikan bulatan
(Kredit kepada: Kancil 8349)

Salam sejahtera,

Selain Jalan Kota Kinabalu-Sandakan FT22, nama Jalan Sandakan-Tawau FT13 juga tidak asing di kalangan pengguna jalan raya di Sabah. Apa tidaknya, kedua-duanya merupakan sebahagian laluan Lebuhraya Pan Borneo AH150, dan kedua-duanya merupakan laluan penting dari Kota Kinabalu ke Tawau sejauh lebih kurang 550 km dan mengambil masa antara 6 hingga 8 jam, bergantung kepada keadaan trafik. Memang benar, kita masih ada laluan yang lebih dekat melalui Lebuhraya Kimanis-Keningau dan Lebuhraya Kalabakan-Sepulot yang berupaya memendekkan masa perjalanan kepada lebih kurang 4-5 jam sahaja, tetapi jika dibandingkan, jalan FT22 dan FT13 ternyata jauh lebih berjasa dalam membangunkan kawasan tenggara Sabah.

Jalan Persekutuan 13 (jangan terkeliru dengan jalan persekutuan dengan kod laluan sama di Semenanjung) di Sabah terbahagi kepada dua laluan utama, iaitu Lebuhraya Sandakan-Lahad Datu FT13 dan Lebuhraya Lahad Datu-Tawau FT13. Sehingga kini, saya masih tidak berjaya menemui sebarang sumber rujukan sejarah mengenai jajaran Sandakan-Lahad Datu. Namun, saya menemui sumber rujukan sejarah mengenai Lebuhraya Lahad Datu-Tawau FT13 secara tidak sengaja semasa saya hendak mengkaji mengenai sistem kod laluan jalan negeri di Sabah yang saya sifatkan sebagai unik kerana mengguna pakai sistem pengezonan kod laluan seperti di United Kingdom. Saya akan terangkan kepada anda mengenai sistem pengezonan kod laluan jalan negeri di Sabah, tetapi terlebih dahulu izinkan saya untuk menceritakan mengenai sejarah jalan Lahad Datu-Tawau FT13 ini. Terima kasih kepada Saudara Darkis yang merupakan seorang sejarawan tempatan daerah Kunak kerana sudi berkongsi sejarah pembinaan Lebuhraya Lahad Datu-Tawau FT13 ini.

Semasa Sabah mula-mula menyertai Malaysia pada masa itu, keadaan di pantai timur Sabah secara amnya boleh dikatakan sebagai mundur. Hanya kawasan pantai barat sahaja yang lebih maju berikutan terdapatnya sistem pengangkutan jalan raya dan kereta api. Kawasan pantai timur Sabah pula hanya boleh dihubungi melalui kapal laut. Anda bayangkan, perjalanan dari Tawau ke Semporna sejauh 130 km itu sahaja pun memerlukan masa sehari suntuk jika menaiki kapal. Justeru, pada tahun 1963 kerajaan persekutuan telah mengemukakan rancangan untuk membina sebatang jalan raya sejauh 128 batu (205 km) bagi menghubungkan antara Sandakan dengan Tawau. Ia susulan industri perladangan kelapa sawit di kawasan Mostyn, Kunak, Lahad Datu dan Tawau yang sedang berkembang pesat, sekaligus memerlukan satu sistem jalan raya bagi mengangkut hasil-hasil kelapa sawit tersebut ke pelabuhan dengan lebih cekap.

Projek pembinaan jalan batu kerikil FT13 ini melibatkan usaha sama antara Jabatan Kerja Raya (JKR) Sabah, para jurutera Angkatan Tentera Malaysia (ATM) serta para pengusaha syarikat pembalakan.

Pembinaan Jalan Persekutuan 13 dimulakan pada tahun 1965 setelah kerajaan persekutuan menyalurkan peruntukan sejumlah RM1.7 juta bagi membina sebatang jalan raya sepanjang 205 km. Murahnya, biar betul...!!! Memanglah kosnya nampak murah jika diikutkan standard sekarang, berikutan nilai mata wang Ringgit Malaysia yang sangat tinggi pada masa tersebut - tambahan pula, jalan tersebut pada masa itu mula dibina sebagai jalan batu kerikil. Kenapa tak bina terus sebagai jalan berturap...? Ia bukanlah bermaksud kerajaan persekutuan meminggirkan rakyat Sabah, tetapi ia berikutan sumber kewangan kerajaan persekutuan yang sangat terhad. Dengan populasi penduduk Malaysia sekadar tujuh angka sahaja, ditambah pula dengan peratusan penduduk miskin tegar yang masih tinggi pada masa tersebut, maka sudah tentulah hasil kewangan negara juga menjadi sangat terhad. Sungguhpun hanya sekadar jalan batu kerikil, rakyat Sabah tetap bersyukur dan berterima kasih kepada pucuk pimpinan kerajaan persekutuan dan kerajaan negeri di bawah Allahyarham Tun Mustafa, Ketua Menteri Sabah pada masa itu. Jalan batu kerikil tersebut siap pada tahun 1967.

Seterusnya, kerajaan menambah baik jalan tersebut dengan menurapnya. Keseluruhan Lebuhraya Lahad Datu-Tawau FT13, bersama-sama Jalan Balung-Semporna SA51 yang membentuk sebahagian projek Lebuhraya Tawau-Semporna FT13/SA51 diturap dengan menggunakan jajaran sedia ada. Kerja-kerja menurap keseluruhan laluan Lebuhraya Lahad Datu-Tawau FT13, termasuklah Jalan Balung-Semporna SA51, siap pada tahun 1983. Lebuhraya Lahad Datu-Tawau, bersama-sama Lebuhraya Sandakan-Lahad Datu, pada asalnya diwartakan dengan kod laluan A5 sebelum diwartakan semula sebagai Jalan Persekutuan 13 pada tahun 1996.

Gambar sekitar tahun 1980an menunjukkan perkhidmatan feri sungai yang terpaksa digunakan sebelum Jambatan Kinabatangan FT13 disiapkan

Sementara itu pula, jajaran Sandakan-Lahad Datu pula lebih lambat siap kerana melibatkan pembinaan dua buah jambatan besar untuk melintasi dua batang sungai besar, iaitu Jambatan Kinabatangan dan Jambatan Segama. Saya tidak pasti bila kedua-dua jambatan tersebut siap dibina berikutan kesukaran mendapatkan sumber rujukan mengenainya, tetapi apa yang saya dengar ialah kedua-dua jambatan tersebut hanya wujud bermula tahun-tahun 1990an, mohon JKR Sabah dan JKR Kinabatangan dapat memberi pencerahan mengenai tarikh sebenar pembukaan kedua-dua jambatan tersebut.

Apa pun, Lebuhraya Lahad Datu-Tawau FT13 merupakan satu lagi episod limpahan pembangunan di kawasan tenggara Sabah yang sebelum ini dianggap mundur. Sejak jalan raya tersebut dibuka, sektor perladangan di sana berkembang pesat. Bandar Kunak, Lahad Datu, Kota Kinabatangan, Checkpoint Batu 32 Sandakan, Balung dan Tawau berkembang sebagai bandar persinggahan penting. Justeru, kita seharusnya tahu menghargai jalan raya yang telah banyak berjasa kepada kita termasuklah Jalan Persekutuan 13 ini dengan memandu dengan lebih cermat, lebih berhati-hati dan lebih menghormati pengguna jalan raya yang lain, di samping mematuhi kesemua peraturan jalan raya yang telah ditetapkan.